Κοίταξα τον Einstein. Το βλέμμα του ήταν ήσυχο, σχεδόν γελαστό. Πριν καν μιλήσω, άκουσα τη φωνή του μέσα μου.

– «Αναρωτιέσαι πώς ο κόσμος συγκρατείται σε ενότητα…»

– «Κάθε μέρα», του είπα. «Τα πάντα γύρω μου φαίνονται τόσο σταθερά, κι όμως η σταθερότητα αυτή δεν είναι παρά μια ισορροπία δυνάμεων.»

– «Χώρος και χρόνος υφαίνονται μαζί», μου είπε. «Κάθε σώμα που υπάρχει, καμπυλώνει αυτό τον ιστό. Η βαρύτητα δεν τραβά· λυγίζει τον χώρο. Εκεί περπατάς.»

Ο Heisenberg έγειρε ελαφρά μπροστά.

– «Όσο μικραίνεις την κλίμακα, τόσο αλλάζουν οι κανόνες. Εκεί που βρίσκεσαι εσύ, οι θέσεις και οι κινήσεις ορίζονται με ακρίβεια. Στον κόσμο μου, η θέση και η ταχύτητα δεν συναντιούνται ποτέ ολόκληρες. Δεν μετράς· διαλέγεις τι θυσιάζεις για να παρατηρήσεις.»

– «Κι έτσι η πραγματικότητα ξεφεύγει;»

– «Όχι. Απλώς δεν μοιάζει με την εικόνα που είχε συνηθίσει ο νους σου. Η φύση διατηρεί την ύπαρξή της μέσα στην αβεβαιότητα. Η τάξη υπάρχει. Μόνο που δεν μοιάζει με αυτήν που φανταζόσουν.»

Ο Planck άνοιξε τα χέρια του, σαν να ήθελε να κρατήσει ολόκληρο το σύμπαν μέσα στην παλάμη του.

– «Κάθε τι που αποκαλείς ενέργεια έρχεται σε ποσότητες. Κβάντα. Η αλλαγή δεν ρέει συνεχώς. Πηδά από επίπεδο σε επίπεδο, σαν σκάλες χωρίς ενδιάμεσα σκαλοπάτια.»

– «Κι αν η ύλη συμπεριφέρεται έτσι, τι γίνεται με μένα που αποτελούμαι από αυτήν;»

Ο Einstein με κοίταξε ξανά.

– «Συμμετέχεις. Το σώμα σου, η σκέψη σου, η ζωή σου, όλα είναι συναρμογές αυτής της αρχιτεκτονικής. Είσαι οργανωμένη ενέργεια που προσωρινά κρατά μορφή. Η ροή συνεχίζεται μέσα σου και πέρα από σένα.»

Ο χώρος γύρω μου άρχισε να διαλύεται σιγά-σιγά. Δεν υπήρχε αποχαιρετισμός. Οι φωνές απορροφήθηκαν μέσα στο φως, αφήνοντας την ησυχία εκείνη που έρχεται όταν δεν υπάρχουν πια ερωτήσεις, μόνο η αίσθηση ότι κάτι βαθύτερο συνεχίζει να κινείται. Ξύπνησα με την εντύπωση ότι για μια στιγμή, για όσο κράτησε το όνειρο, μίλησα με τον ίδιο τον κόσμο.